Dzieje mistrza Twardowskiego

Początek XVI wieku. Na powracającego z wielomiesięcznej podróży Mikołaja Twardowskiego (Jerzy Kamas) z Miechowa napadają zbójcy. Przerażony szlachcic wzywa na pomoc czarta, który zjawia się niezwłocznie i ratuje podróżnego z opresji. W zamian żąda tylko jednego - tego, co pojawiło się w domu Twardowskiego podczas jego nieobecności. Szlachcic ochoczo się zgadza, zdumiony niską ceną za własną głowę. Jeszcze nie wie, że padł ofiarą szatańskiego podstępu. Dopiero po przyjeździe do domu, rozumie, jak wielki błąd popełnił. Ku swemu przerażeniu znajduje w nim kilkudniowe niemowlę, które powiła mu żona. Mija osiemnaście lat. Do Jana Michała Twardowskiego (Daniel Olbrychski), uczącego się w krakowskiej szkole, zgłasza się diabeł z cyrografem podpisanym przez ojca. Tuż przed śmiercią mistrz Twardowski kieruje syna do pustelnika Albertusa (Franciszek Pieczka). Dzięki jego radom młodzieniec odzyskuje cyrograf, ale na studiach w Wittenberdze zostaje osaczony przez moce piekielne. Żądny wiedzy i sławy zaprzedaje swoją duszę szatanowi w zamian za nieskończoną mądrość i uznanie otoczenia. Tuła się po świecie i wykorzystując swoją wiedzę, pomaga cierpiącym. Nie podoba się to diabłu, który postanawia ostatecznie rozprawić się z Twardowskim. Do rozgrywki dochodzi w karczmie Rzym.